Οικογενειακό δίκαιο: Μεσαιωνική μορφή για τους Ελληνες γονείς goneis

Οικογενειακό Δίκαιο

Οικογενειακό Δίκαιο  Οικογένεια – Οικογενειακές σχέσεις

Οι οικογενειακές σχέσεις είναι πολλές και διαφορετικές

1. Οικογενειακές σχέσεις υπό στενή έννοια  Δημιουργία, λειτουργία και λύση της οικογένειας

2. Οικογενειακές σχέσεις υπό ευρύτερη έννοια  Σχέσεις σαν την οικογένεια/ Οιωνοί οικογενειακές σχέσεις

Οι παρακάτω δεν αποτελούν την οικογένεια, αλλά ρυθμίζονται από το οικογενειακό δίκαιο:

Ανάδοχος

Δικαστική Συμπαράσταση

Δικαστική Επιμέλεια

Επίτροπος

Ο πατέρας, η μητέρα και τα παιδιά και οι συγγενείς αυτών αποτελούν την οικογένεια.

Χαρακτηριστικά Οικογενειακού Δικαίου:

1. Αναγκαστικός Χαρακτήρας. Δεν είναι όλες οι διατάξεις αναγκαστικού χαρακτήρα. Υπάρχουν κάποιες διατάξεις που αφήνονται στην αυτονομία των μερών.
2. Ελαστικότητα. Τα κείμενα του νόμου διατυπώνονται με πολλές αόριστες έννοιες και έτσι υπάρχει δυνατότητα προσαρμογής.

Χαρακτηριστικές έννοιες:

• Σπουδαίος λόγος
• Συμφέρον παιδιού κτλπ.

3. Υποχώρηση εθνικού χαρακτήρα οικογενειακού δικαίου. Έχουμε σύγχρονη αντίληψη με βάση τα διεθνή δεδομένα. Δεν παίζουν ρόλο άλλοι θεσμοί όπως η εκκλησία και η θρησκεία.

Βασικές Αρχές Οικογενειακού Δικαίου:

Α) Ισότητα των Φύλων

Β) Προστασία συμφέροντος παιδιού (Παιδοκεντρικός χαρακτήρας οικογενειακού δικαίου)

Πηγές Οικογενειακού Δικαίου:

• Αστικός Κώδικας
• Άλλοι νόμοι που αφορούν την οικογένεια
• Διεθνής Συμβάσεις (που αφορούν την οικογένεια κτλπ)

Ο Γάμος δύο προσώπων δημιουργεί την οικογένεια.

Τα παιδιά επεκτείνουν την οικογένεια. Εκτός από τα παιδιά έχουμε και τους γονείς των συζήγων.

20^ος αιώνας  μεταβολής μορφής οικογένειας (μόνο παιδιά και γονείς)

Γάμος

Α) Συστατική πράξη οικογένειας (Σύμβαση ιδιωτικού δικαίου)

Β) Όλο αυτό που διαρκεί κατά τη διάρκεια της ζωής των ανθρώπων (έννομη σχέση)

Γάμος:

• ιδιωτικός χαρακτήρας
• αποτελεί ένα θεσμό
• αυξημένο ενδιαφέρον πολιτείας για την τήρηση και προστασία γάμου.

Προϋποθέσεις κύρους του γάμου (Πως συντελείτε γάμος)

Κωλύματα:

1. Δεν πρέπει τα άτομα να είναι ήδη παντρεμένοι (να μην υπάρχει δηλαδή προηγούμενος γάμος ή πρέπει να έχει λυθεί). Αυτό αποτελεί εφαρμογή της αρχής της μονογαμίας.

ΑΚ 1354

Αμετάκλητη Απόφαση: όταν έχουν ασκηθεί όλα τα ένδικα μέσα (έφεση κτλπ)

2. Θέμα συγγένειας εξ’ αίματος. Εμποδίζεται ο γάμος με συγγενείς.

ΑΚ 1356 (βαθμός συγγένειας)

 Κατευθείαν γραμμή συγγένειας εξ αίματος : Παιδί – μητέρα/πατέρας- γονείς των γονέων

 Πλάγια γραμμή συγγένειας εξ αίματος : 2 παιδιά ίδιου γονέα

Βαθμοί Συγγένειας  Μετράμε τις γεννήσεις κάθε προσώπου.

3. Συγγένεια εξ’ αγχιστείας.

Συγγένεια που δημιουργείται μεταξύ ενός συζύγου και μεταξύ των εξ αίματος συγγενών του άλλου συζύγου.

ΑΚ 1357

Εκτός από τα παραπάνω υπάρχουν και άλλες σχέσεις συγγένειας, όπως για παράδειγμα η υιοθεσία. Η υιοθεσία δημιουργεί νομική συγγένεια και αποτελεί κόλλημα γάμου.

ΑΚ 1360

Θετικές προϋποθέσεις που πρέπει να υπάρχουν για νόμιμη τέλεση γάμου:

1. Η ύπαρξη νόμιμης ηλικίας: (γάμος  δικαιοπραξία).

Πρέπει να είναι άτομα που να έχουν πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα (να είναι δηλαδή 18 ετών).

ΑΚ 1350  όρια για την σύναψη γάμου

Σε ειδικότερες κοινωνικές ομάδες όμως επειδή ισχύουν άλλα έθιμα και μπορούν να παντρευτούν σε μικρότερη ηλικία (αν η τέλεση του όμως επιβάλλεται από σπουδαίο ρόλο μόνο).

2. Η δικαιοπρακτική ικανότητα: α) πλήρης ικανότητα κτλπ β) απόλυτη ανικανότητα γ) μερική ανικανότητα

3. Συμφωνία μεταξύ μελλονύμφων: ΑΚ 1350

Δεν μπορεί να γίνει γάμος με αντιπροσώπους. Χρειάζεται αυτοπρόσωπη εμφάνιση.

Συμφωνία γάμου (προϋποθέσεις):

• πλήρης (απολύτως κατανοητές οι συνέπειες του γάμου)
• ελευθερία (να μην είναι σε κατάσταση πίεσης)
• καθαρή (να μην τελεί υπό αίρεση η προθεσμία)
• σοβαρή και σύγχρονη (δεν μπορούν οι δύο σύζυγοι να προσέλθουν σε διαφορετικές στιγμές για σύναψη γάμου).

Δεν αποκλείεται να ισχύουν σε μια περίπτωση όλα τα παραπάνω.

Εκτός από τις 3 παραπάνω προϋποθέσεις ο νομοθέτης δεν απαιτεί άλλες προϋποθέσεις για την τέλεση νόμιμου γάμου.

Άδεια για την τέλεση γάμου: Διαδικασία ελέγχου αν ο γάμος είναι νόμιμος ή όχι και αν συντρέχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν.

Η άδεια τέλεσης γάμου εκδίδεται είτε από την πολιτεία (ληξιαρχείο) σε πολιτικούς γάμους είτε από τον μητροπολίτη σε θρησκευτικούς γάμους.

Συστατικά στοιχεία του πυρήνα του γάμου:

• τύπος (τρόπος τέλεσης γάμου)
• η διαφορά φύλου

Διαφορά φύλου: Δεν αναγράφεται στο δίκαιο ως βασική προϋπόθεση. Θεωρείται αυτονόητο. Κάποιοι οργανισμοί υποστηρίζουν την άποψη πως επειδή δεν αναγράφεται ρητά μπορούν να γίνουν γάμοι μεταξύ ομόφυλων.

Σύμφωνο συμβίωσης  δεν επιτρέπεται για γάμου του ίδιου φύλου (Επιτρέπεται μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια).

Στην παραπάνω περίπτωση ο γάμος δεν είναι απλά άκυρος αλλά δεν νοείτε και ότι έχει τελεστεί.

Για να έχουμε υπαρκτό γάμο πρέπει επίσης να έχουμε τέλεση του γάμου με νόμιμο τρόπο:

• πολιτικός γάμος
• θρησκευτικός γάμος

Πολιτικός γάμος: Ενώπιον δημάρχου ή αναπληρωτή του δημάρχου και όχι μπροστά στο ληξίαρχο ή άλλο υπάλληλο του δήμου.

Ο γάμος δεν είναι ελαττωμένος όταν γίνεται από δήμαρχο άλλης περιοχής. Είναι δηλαδή ο γάμος νόμιμος. Γίνεται ενώπιον δύο μαρτύρων, αλλά δεν είναι αναγκαίο οι μάρτυρες.

Θρησκευτικός Γάμος: ΑΚ 1367

Α) Σύγχρονη δήλωση

Β) Ιερολογία

Γ) Λειτουργός άλλου δόγματος

Συνέπειες γάμου:

• υποχρέωση διατροφής (εκ του νόμου)
• σχέσεις γονέων και τέκνων (γονική μέριμνα)

Διατροφή εκ του νόμου

Διατροφή: Σύνολο αγαθών που χρειάζεται ο άνθρωπος για την ικανοποίηση των βιολογικών και βιοτικών του αναγκών. Συνήθως ο άνθρωπος έχει την ικανότητα αυτή να την κάνει μόνος του. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις ανθρώπων που αδυνατούν να καλύψουν αυτές τις βιολογικές τους ανάγκες. Στη περίπτωση αυτή καλύπτουν τις ανάγκες τους άλλα πρόσωπα. Τα πρόσωπα αυτά επιλέγονται από το συγγενικό περιβάλλον για να διατρέφουν τον άπορο. Αν το πρόσωπο είναι παντρεμένο με την υποχρέωση αυτή βαρύνεται και ο σύζυγος. Τα πρόσωπα που έχουν υποχρέωση είναι: οι σύζυγοι, πρώην σύζυγοι, κατιόντες και ανιόντες, ο πατέρας παιδιού που έχει γεννηθεί χωρίς γάμο και επίσης τα αδέρφια υπό κάποιες προϋποθέσεις.

Διατροφή μεταξύ συζύγων ιδιαίτερο κεφάλαιο

ΑΚ 1485 έως 1504  Διατάξεις που αφορούν την διατροφή και είναι αναγκαστικού δικαίου.

Διατροφή μεταξύ κατιόντων και ανιόντων:

(ΑΚ 1485 – 1500)

• Κατιόντες: πρόσωπα που κατάγονται από εμένα (π.χ. παιδιά)
• Ανιόντες: πρόσωπα από τα οποία εγώ κατάγομαι (π.χ. γιαγιά).

Οι κατιόντες είναι αδιάφορο για το δίκαιο αν είναι ανήλικοι ή ενήλικοι. Η βασική προϋπόθεση είναι: τα ευπορότερα μέλη της οικογένειας οφείλουν να διατρέφουν τους απορότερους. Αυτό αποτελεί και το βασικό κανόνα της διατροφής.

Άρα οι προϋποθέσεις διατροφής είναι:

• Απορία του δικαιούχου
• Ευπορία του υπόχρεου

Απορία δικαιούχου  ΑΚ 1486

Η υπαιτιότητα του προσώπου για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται δεν έχει σημασία. Αν όμως το έκανε επίτηδες θεωρείται καταχρηστική.

Αξίωση για διατροφή θα υπάρχει μόνο για τις απαραίτητες ανάγκες του.

Ανήλικος τέκνος  ΑΚ 1486

Ευπορία Υποχρεωμένου  ΑΚ 1487

Τρίτοι 4

Παππούς / Γιαγιά 3

Γονείς – Οικογένεια 1

Παιδιά 2

Σειρά υπόχρεων  ΑΚ 1488

Εξ αδιαθέτου διαδοχή: όταν ο κληρονομούμενος πεθαίνει χωρίς να έχει συντάξει την διαθήκη του. Σε αυτήν την περίπτωση παρεμβαίνει ο νομοθέτης (ΑΚ 1488). Τα παιδιά αποκλείουν τα εγγόνια.

ΑΚ 1489  Αν δεν υπάρχουν κατιόντες, δικαίωμα έχουν οι ανιόντες.

ΑΚ 1389  Σχέσεις μεταξύ συζύγων για την αντιμετώπιση των αναγκών της οικογένειας.

Υιοθετημένα τέκνα:

Υιοθέτηση ανηλίκου Υποχρέωση θετού γονέα

Υιοθέτηση ενηλίκου  Υποχρέωση θετού γονέα αλλά και φυσικού γονέα.

ΑΚ 1491  Αν ο δικαιούχος διατροφής είναι έγγαμος. Καταρχήν υπόχρεος είναι ο σύζυγος εκτός αν υπάρχουν οι προϋποθέσεις που αναφέρονται στο ΑΚ 1491. Στην περίπτωση αυτή θα κλιθούν να καταβάλλουν διατροφή όσοι είναι πιο κοντά σε αυτόν.

Σειρά δικαιούχων ΑΚ 1492

1. Ανήλικοι κατιόντες
2. Ενήλικοι κατιόντες
3. Ανιόντες – Σύζυγος

Περιεχόμενο και μέτρο διατροφής  ΑΚ 1493

Περιεχόμενο Διατροφής: Αναφέρεται στις ανάγκες που καλύπτει η διατροφή.

Έκταση/ Μέτρο: Αναφέρεται στο βαθμό στον οποίον καλύπτονται οι ανάγκες αυτές.

ΑΚ 1495  Ελαττωματική διατροφή

ΑΚ 1840 Πράξεις αποκληρονόμησης

ΑΚ 1841

Τρόπος και Χρόνος Καταβολής της διατροφής  ΑΚ 1496 έως 1499.

1. Η διατροφή καταβάλλεται σε χρήμα
2. Η διατροφή καταβάλλεται σε περιοδικά διαστήματα

Μπορεί να συμφωνηθεί μικρότερος χρόνος από το μήνα (π.χ. 15 μέρες) αλλά όχι μεγαλύτερος χρόνος (π.χ. 2 μήνες).

ΑΚ 1498 Από πότε οφείλεται η διατροφή;

Υπερημερία : Υπαίτια καθυστέρηση της παροχής (από τον οφειλέτη στο δανειστή). Ο δανειστής πρέπει να ειδοποιήσει τον οφειλέτη.

ΑΚ 1494  Μεταβολή όρων διατροφής (Τροποποίηση – Παύση Διατροφής).

ΑΚ 1500  Απόσβεση υποχρέωσης διατροφής. Η αξίωση είναι πρωσοποπαγές και δεν κληρονομείται αν πεθάνει ο δικαιούχος, εκτός αν αφορά παρελθόντα χρόνο ή δόσεις απαιτητές κατά το χρόνο του θανάτου.

Στην περίπτωση υπόχρεων ισχύει το ίδιο. Σε περίπτωση που γίνει κάτι τέτοιο βαρύνονται οι κληρονόμοι.

ΑΚ 1502 -> Προσωρινή επιδίκαση διατροφής

ΑΚ 1503

ΑΚ 1504

Προϋπόθεση διατροφής είναι η συγγενική σχέση του υπόχρεου με τον δικαιούχο.

ΑΚ 1502  Δεν συνδέεται το παιδί με το σύντροφο της μητέρας.

Από τη μητέρα δηλαδή δεν μπορεί να ζητήσει διατροφή γιατί είναι άπορη. Δεν έχει βιολογική σχέση με το σύντροφο της μητέρας.

Σε αυτήν την περίπτωση το ΑΚ 1502 αναγνωρίζει την υποχρέωση διατροφής από τον σύντροφο της μητέρας του, υπό κάποιες προϋποθέσεις:

• εντελώς άπορη μητέρα
• η πατρότητα να είναι πολύ πιθανή (πραγματικό ζήτημα)

Η πατρότητα π.χ. ερωτική σχέση σε αυτό το διάστημα κτλπ.

Αγωγή μπορεί να γίνει για αναγνώριση διατροφής. Η αγωγή αν δεν ασκείται μέσα στη προθεσμία παύει και η διατροφή.

Αγωγή μπορεί να γίνει και για αναγνώριση πατρότητας. Αν αναγνωριστεί ο πατέρας ως ο νομικός και ο βιολογικός πατέρας τότε παύει η προσωρινή διατροφή και υπάρχει πλέον μόνιμη διατροφή. Εάν αποδεικνύεται όμως αργότερα μετά την καταβολή της διατροφής ότι ο πατέρας του παιδιού δεν ήταν αυτός, τότε πρέπει το παιδί να επιστρέψει την διατροφή που έχει πάρει από αυτόν.

Αυτό είναι και η εφαρμογή της αρχής της απαγόρευσης του αδικαιολόγητου εμπλουτισμού που αναφέρει ότι απαγορεύεται ο εμπλουτισμός εναντίον – εις βάρος άλλου προσώπου χωρίς νόμιμη αιτία. Σε αυτήν την περίπτωση όπως είπαμε και προηγουμένως το παιδί έχει υποχρέωση επιστροφής της διατροφής.

ΑΚ 1503  Δαπάνες τοκετού και διατροφής της άγαμης μητέρας

Δικάζεται σε αυτήν την περίπτωση ο πατέρας που έχει αναγνωριστεί δικαστικώς.

Αναγνώριση πατρότητας έχουμε με δύο τρόπους

• Εκούσια αναγνώριση
• Δικαστική αναγνώριση (αγωγή / αναγνώριση)

Εκούσια αναγνώριση: Συνήθως καταβάλλεται από μόνος του το ποσό της διατροφής που πρέπει να καταβάλλεται στην μητέρα.

Δικαστική αναγνώριση: Μεσολάβηση αντιδικίας μεταξύ μητέρας και πατέρα και αποτέλεσμα ίσως την πληρωμή της διατροφής στην μητέρα.

Δαπάνες του τοκετού -> Η διατροφή και η καταβολή των δαπανών της μητέρας εξαρτάται μόνο από την απορία της μητέρας.

Σε περίπτωση θανάτου πατέρα συνεχίζει η αξίωση της μητέρας κα με την υποχρέωση διατροφής επιβαρύνονται οι κληρονόμοι του πατέρα. Προθεσμία παραγραφής : 3 χρόνια

Η δικαστική όμως αναγνώριση συμβαίνει πολλά χρόνια μετά τον τοκετό. Έχουμε εδώ παραδρομή δηλαδή λάθος του νομοθέτη.

Η τριετία που απαιτείται για την παραγραφή ξεκινά από τότε που έγινε αμετάκλητη η δικαστική απόφαση αναγνώρισης πατρότητας.

Και στην περίπτωση της εκούσιας αναγνώρισης η τριετία ξεκινά από τότε που ο ίδιο με την θέληση του αναγνώρισε το παιδί ως δικό του.

Αν και μετά την εκούσια αναγνώριση, ο πατέρας δεν καταβάλλει την διατροφή τότε η μητέρα έχει το δικαίωμα να κάνει αίτηση – αγωγή στο δικαστήριο. Δηλαδή σε αυτήν την περίπτωση ισχύει η ίδια διαδικασία που ισχύει και στην δικαστική αναγνώριση (ΑΚ 1503).

Η παραγραφή λαμβάνεται υπόψη από το δικαστήριο όχι αυταπαγγέλτως αλλά μόνο αν προταθεί από τον ενδιαφερόμενο.

Διατροφή ανάμεσα στα αδέρφια  ΑΚ 1504

Υπάρχει διατροφή υπό κάποιες προϋποθέσεις ανάμεσα στα αδέρφια. Οι προϋποθέσεις αυτές μπορεί να είναι:

• βαριά ασθένεια ή αναπηρία
• εκπαίδευση

και η διατροφή αυτή περιλαμβάνει τα απολύτως αναγκαία.

Υπάρχουν δύο είδη διατροφής:

Ελαττωμένη διατροφή: Δεν καλύπτονται όλες οι ανάγκες του δικαιούχου. Καλύπτονται μόνο τα απολύτως αναγκαία αλλά όχι σε όλη την έκταση τους.

Πλήρης διατροφή: Καλύπτονται κάποιες ανάγκες. Οι ανάγκες αυτές που καλύπτονται, καλύπτονται πλήρως.

Υπόχρεοι αδερφοί

Στην περίπτωση που υπάρχουν περισσότεροι αδερφοί – υπόχρεοι τότε δεν ευθύνονται κατ’ ίσα μέρη αλλά ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του.

Δικαιούχοι αδερφοί

Αν οι δικαιούχοι είναι περισσότεροι θα λάβει ο καθένας ανάλογα με την ανάγκη του και δεν θα παίρνουν ίσα μέρη από την διατροφή.

Η υποχρέωση διατροφής εκπληρώνεται μόνο με πραγματική καταβολή.

Δεν μπορεί να υπάρξει π.χ. δόση αντί καταβολής ή δόση σε είδος.

Ελαττωματικός Γάμος

Υπάρχει τέλεση γάμων χωρίς να τηρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις π.χ. ανηλικότητα, εξαπάτηση, ανικανότητα δικαιοπραξίας κτλπ.

Ελαττωματικό γάμο έχουμε όταν παραβιάζονται οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για την τέλεση νόμιμου γάμου.

Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες ελαττωματικών γάμων ( είδος γάμου και συνέπεια γάμου). Διαφέρουν και τα έννομα αποτελέσματα της ελαττωματικότητας.

Υπάρχουν τρεις κατηγορίες:

Α) Ανυπόστατος γάμος

Β) Άκυρος Γάμος

Γ) Ακυρώσιμος Γάμος

Διαφέρουν οι όροι που έχουν σχέση με το ελαττωματικό γάμο από τους όρους που έχουν σχέση με ελαττωματική δικαιοπραξία.

1) Ανυπόστατος Γάμος

Είναι ο γάμος που θεωρείται ανυπόστατος.

ΑΚ 1372

Ανυπόστατο γάμο έχουμε όταν δεν γίνεται ο γάμος από τον αρμόδιο φορέα ή θρησκευτική αρχή.

Επίσης ανυπόστατος γάμος υπάρχει όταν έχουμε διαφορά φύλου. Επίσης ανυπόστατο γάμο έχουμε και όταν απουσιάζει η απαιτούμενη συμφωνία μεταξύ των συζύγων ή όταν δεν υπάρχει δήλωση του γάμου στα αρμόδια όργανα.

Ο γάμος αυτός δεν υφίσταται στο νομικό κόσμο και δεν επιφέρει έννομες συνέπειες.

Αν υπάρχουν παιδιά από τέτοιο γάμο δεν είναι νομικά συνδεδεμένοι με τους γονείς τους, αλλά είναι συνδεδεμένα μόνο βιολογικά.

Δεν γεννιούνται επίσης κληρονομικά δικαιώματα από τέτοιο γάμο. Θεωρείται ανύπαρκτος ο γάμος. Δεν υπάρχουν ούτε σχέσεις διατροφής.

Για να έχουμε υποστατό γάμο θα πρέπει να ξαναγίνει ο γάμος με κανονικό τρόπο.

Καθοριστικός χρόνος κρίσης της ελαττωματικότητας του γάμου είναι ο χρόνος τέλεσης του γάμου.

Εάν π.χ. υπάρχει πριν από τον γάμο διαφορετικότητα φύλου, η ενδεχόμενη αλλαγή στο φύλο ύστερα από τον γάμο δεν επιφέρει προβλήματα ή αλλαγές.

2)Άκυρος Γάμος

ΑΚ 1732

Συντρέχει ο άκυρος γάμος στις παρακάτω περιπτώσεις:

• Μη καθαρή δήλωση βλάβης
• Ανηλικότητα
• Ανίκανοι απολύτως
• Συγγένεια από υιοθεσία
• Γάμος που ήδη υπάρχει / Διγαμία
• Συγγένεια εξ΄αίματος
• Συγγένεια από αγχιστεία

Δεν είναι όλες οι περιπτώσεις αθεράπευτες ακυρότητες. Και εδώ κρίσιμος χρόνος είναι ο χρόνος τέλεσης του γάμου. Σε περιπτώσεις κωλυμάτων δεν έχουμε θεραπεύσιμο γάμο.

Δεν αίρεται αναδρομικά η ακυρότητα του γάμου.

Στην περίπτωση των θετικών προϋποθέσεων μπορεί να υπάρξει θεράπευση ακυρότητας του γάμου (π.χ. ανηλικότητα).

Σχετικός με τον λόγο ακυρότητας γάμου είναι και η δυνατότητα ή μη δυνατότητα θεραπείας του γάμου.

Ακυρότητα γάμου  ΑΚ 1373

Αναγνώριση Γάμου:

• Με συμβολαιογραφική πράξη
• Με σιωπηρή αναγνώριση γάμου

Ο άκυρος γάμος όπως είπαμε παράγει έννομες συνέπειες παρόλο που είναι ελαττωματικός γάμος.

Απαιτείται όμως αμετάκλητη δικαστική απόφαση για την ανατροπή μέχρι τότε η ύπαρξη νομικού μεν αλλά ελαττωματικού δε γάμου.

Το δίκαιο ενδιαφέρεται για συνέπειες του άκυρου γάμου και ειδικά για την περίπτωση ύπαρξης παιδιών από άκυρο γάμο.

Όταν επέλθει η απόφαση του δικαστηρίου έχει αναδρομική ισχύ.

Ο θάνατος ενός συζύγου δεν εμποδίζει την αναδρομική ακύρωση του άκυρου γάμου.

Αποτέλεσμα: Παύση συζυγικής σχέσης – κληρονομικών δικαιωμάτων

Υπάρχουν και εξαιρέσεις όμως όσον αφορά την αναδρομική ακύρωση του γάμου.

Π.χ. ιδιότητα παιδιών που έχει γεννηθεί μέσα στο γάμο αυτό – Θεωρούνται παιδιά γεννημένα κανονικά από αυτόν τον γάμο.

Δεν υπάρχει δηλαδή μεταβολή στις σχέσεις γονέων – τέκνων σε τέτοιο άκυρο γάμο.

Επίσης ένα άλλο παράδειγμα είναι οι συγγενείς εξ’ αγχιστείας (Εξ’ αίματος συγγενείς ενός συζύγου)

Κωλύεται σε αυτήν την περίπτωση ο γάμος μέχρι 3^ο βαθμό.

Δεν λύνεται η αγχιστεία ούτε με ακύρωση, ούτε με θάνατο κτλπ.

Αποτελεί εξαίρεση αυτό για να αποφευχθεί ο μελλοντικός γάμος μεταξύ τους (συγγενών).

Επίσης και τα δικαιώματα των τρίτων εξαιρούνται. (ΑΚ 1385)

Ελάττωμα  αποτελεί την αιτία

(ΑΚ 1378)

Δικαίωμα επικάλεσης της διαδικασίας για την ακύρωση γάμου έχουν οι ίδιοι οι σύζυγοι.

Η υπαιτιότητα δεν αποκλείει την ακύρωση τέτοιου είδους γάμου.

Γενικά όμως μπορεί να επικαλεστεί την παραπάνω διαδικασία ο καθένας που έχει έννομο συμφέρον από αυτό, καθώς όμως και ο εισαγγελέας αυταπαγγέλτως.

Η νομολογία δέχεται ότι θα πρέπει να είναι οικογενειακής φύσεως το έννομο συμφέρον του οποίου θα επικαλεστεί την διαδικασία αυτή και όχι άλλης φύσεως.

Αν κανένας δεν επικαλεστεί την διαδικασία αυτή για την ακύρωση του γάμου, ο γάμος δεν διαλύεται και συνεχίζει να παράγει έννομες συνέπειες.

Καταχρηστική άσκηση του παραπάνω δικαιώματος : Έχει δικαίωμα να επικαλεστεί το παραπάνω δικαίωμα ο καθένας , όμως αν ο φορέας που θα επικαλεστεί το δικαίωμα αυτό το κάνει με τέτοιο τρόπο που υπερβαίνει το σκοπό του (π.χ. οικονομικό) τότε δεν πρέπει να το ασκεί.

Η ακυρότητα δεν έχει καμία προθεσμία πάντα υπό τις προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω.

3)Ακυρώσιμος Γάμος

Είναι ο γάμος που έχει τελεστεί εξαιτίας πλάνης σχετικής με την ταυτότητα του άλλου προσώπου (συζύγου).

Οι περιπτώσεις πλάνης είναι οι εξής:

• Πλάνη ιδιότητας ή μη εγκυμοσύνης
• Πλάνη για ψυχιακή υγεία
• Πλάνη περί της ταυτότητας του συζύγου (δεν μπορούν εύκολα να ενταχτούν και άλλα στοιχεία στο πλαίσιο της ταυτότητας , όπως οικονομική κατάσταση, μόρφωση, επάγγελμα κτλπ).

Αν μετά την τέλεση του γάμου είτε λόγο αδιαφορίας είτε θέλησης του συζύγου υπήρχε πλάνη αυτό δεν αποτελεί πλάνη που μπορεί να οδηγήσει στην ακύρωση γάμου.

Π.χ. παρθενιά πριν την τέλεση γάμου – αδιαφορία από την πλευρά του συζύγου με αποτέλεσμα να μην είναι πλάνη που να ακυρώνει τον γάμο.

ΑΚ 1375  Ακύρωση γάμου που τελέστηκε λόγο απειλής (όχι σωματικής απειλής).

Σε περίπτωση ψυχολογικής απειλής τότε υπάρχει ελάττωμα και μπορούμε να έχουμε ακυρώσιμο γάμο.

Μπορεί να ακυρωθεί μόνο από τους συζύγους. Υπόκειται σε συντομότερη προθεσμία παραγραφής του σχετικού δικαιώματος ακύρωσης. Οι λόγοι είναι προσωποπαγής.

ΑΚ 1380

Η προθεσμία δικαιώματος αίτησης για ακύρωση ακυρώσιμου γάμου σύμφωνα με το ΑΚ 1380 κανονικά είναι 6 μήνες. Πάντως σε κάθε περίπτωση η προθεσμία ισχύει για 3 χρόνια.

Αν η παύση πλάνης έχει γίνει μετά από 1 χρόνο πάλι σύμφωνα με την παραπάνω διάταξη μπορεί να ακυρωθεί ο γάμος αρκεί να μην έχουν περάσει 3 χρόνια ώστε να παραγραφεί το δικαίωμα αίτησης για ακύρωση ακυρώσιμου γάμου.

4)Νομιζόμενος Γάμος

Είναι ο γάμος στον οποίο ένας σύζυγος ή και οι δύο σύζυγοι αγνοούν ότι υπάρχει ελάττωμα στο γάμο. Δεν αποτελεί ξεχωριστή κατηγορία γάμου. Η συνέπεια είναι ότι τα αποτελέσματα αυτού του γάμου επέρχονται εφεξής και όχι αναδρομικά όπως στις προηγούμενος μορφές ελαττωματικού γάμου.

Αν ακυρωθεί τέτοιος γάμος μετά το θάνατο του ενός συζύγου, η ακύρωση θα ισχύει μετά το θάνατο και δεν θα ισχύει δηλαδή αναδρομικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην έχουν ισχύ όλες οι προηγούμενες έννομες συνέπειες του γάμου (π.χ. κληρονομικά δικαιώματα).

Όταν μείνει στη ζωή και δεν πεθάνει κάποιος που ήξερε την ελαττωματικότητα του γάμου σε αυτήν περίπτωση παύουν αυτά τα δικαιώματα (έννομες συνέπειες).

Η ελαττωματικότητα του γάμου δεν εντάσσεται στην βασική ρύθμιση ελαττωματικότητας των υπόλοιπων δικαιοπραξιών. Ο γάμος αποτελεί ειδική κατηγορία δικαιοπραξιών αφού επέρχονται όλες οι έννομες συνέπειες.

Συζυγική Έννομη Σχέση

Ο γάμος αποτελεί μια σύμβαση που αναπτύσσεται μεταξύ των μελλονύμφων. Ο καθένας μπορεί να αντιλαμβάνεται διαφορετικά των όρο γάμος.

Π.χ.

- Έγγαμη σχέση που προκύπτει από τον γάμο

- Ταυτίζεται επίσης με την συζυγική σχέση

Υπάρχουν δύο κατηγορίες σχέσεων ανάμεσα στους δύο συζύγους. Αυτές είναι οι:

• προσωπικές σχέσεις συζύγων
• περιουσιακές σχέσεις συζύγων

Παρότι ο γάμος είναι σύμβαση που στηρίζεται στην ελευθερία των μελών, μετά τον γάμο αυτό ρυθμίζεται από το δίκαιο με αποτέλεσμα να δεσμεύονται αναγκαστικά από αυτόν οι δύο σύζυγοι.

1. Προσωπικές σχέσεις συζύγων

Στις προσωπικές σχέσεις των συζύγων υπάρχουν κάποιες υποχρεώσεις μεταξύ των συζύγων που πρέπει να τηρούνται αμοιβαία και από τους δύο συζύγους:

• Υποχρέωση για συμβίωση των συζύγων

ΑΚ 1386. Η υποχρέωση αυτή όπως ειπώθηκε και παραπάνω συνιστά αμοιβαία υποχρέωση. Δεν παύουν να είναι ελεύθερες προσωπικότητες.

Προϋπόθεση: Η σχετική αξίωση να μην αποτελεί κατάχρηση δικαιώματος.

Οι δύο σύζυγοι έχουν υποχρέωση για ομαλή συμβίωση και ανάπτυξη αρμονικής συζυγικής σχέσης.

Ακόμα και αν υπάρξει μεταξύ τους άλλη συμφωνία για συμβίωση δεν είναι ισχυρή η συμφωνία αυτή αφού οι διατάξεις του οικογενειακού δικαίου είναι κανόνες αναγκαστικού δικαίου.

Όσον αφορά αυτόν τον αναγκαστικό χαρακτήρα, αν τυχόν υπάρξει τέτοια συμφωνία και κάποια στιγμή ένας από τους δύο συζύγους θέλει να την παραβιάσει ο άλλος σύζυγος δεν πρέπει να απαγορεύσει στον άλλον να χρησιμοποιήσει το δικαίωμα που έχει για να διακόψει την συμφωνία. Δηλαδή αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία δεν είναι αυτή δεσμευτική για κανέναν.

Για την ομαλή συμβίωση απαιτούνται δύο στοιχεία:

• εξωτερικό στοιχείο (συνοίκηση ζεύγους, κοινή ζωή)
• εσωτερικό στοιχείο (συντροφική διάθεση μεταξύ των συζύγων, ψυχική διάθεση).

Πρέπει να υπάρχουν ταυτόχρονα τα δύο παραπάνω στοιχεία για να έχουμε ομαλή συμβίωση.

Αν για κάποιους ειδικούς λόγους όμως υπάρχει μόνο το εσωτερικό στοιχείο πάλι μπορούμε να θεωρήσουμε ότι υπάρχει συμβίωση (π.χ. ασθένεια).

Εάν ψυχικά έχουν αποτρέψει – αποβάλλει οι σύζυγοι το στοιχείο της συζυγικής διάθεσης αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει συμβίωση.

Χωρίς δηλαδή το εσωτερικό στοιχείο δεν υπάρχει συμβίωση.

Η συμβίωση αποτελεί έναν τρόπο ζωής. Οι τρόποι έκφρασης αυτού του τρόπου ζωής μπορεί να είναι:

-Μη βία στο γάμο

-Συζυγική πίστη/ εμπιστοσύνη

-Κοινωνική ζωή

-Αρμονική σεξουαλική ζωή / επαφή

• Υποχρέωση σεβασμού προσωπικότητας κάθε συζύγου

Π.χ.

- διατήρηση πατρικού επωνύμου συζύγων

- ανεμπόδιστη επαγγελματική εξέλιξη συζύγων

- στοιχεία απορρήτου

ΑΚ 1387  Ρύθμιση κοινού βίου δεν πρέπει να παραβιάζει την προσωπικότητα και να εμποδίζει την επαγγελματική εξέλιξη.

Για να μπορεί να λειτουργήσει ο γάμος είναι απαραίτητο το στοιχείο της μη εμπόδισης της επαγγελματικής εξέλιξης.

Η άσκηση επαγγέλματος προσδιορίζει την οικονομική κατάσταση και την προσωπικότητα του καθενός.

• Δικαίωμα / Καθήκον στη λήψη αποφάσεων

ΑΚ 1387  Οι δύο σύζυγοι αποφασίζουν από κοινού. Εάν κάποιος σύζυγος για ειδικούς λόγους λείπει τότε και μόνο ο ένας σύζυγος έχει δικαίωμα να αποφασίζει για κοινό συμφέρον και των δύο συζύγων. Δηλαδή αν συντρέχουν αυτοί οι ειδικοί λόγοι υποχωρεί ο κανόνας. Εννοείται ότι αυτό το δικαίωμα δεν περιλαμβάνει ζητήματα που αφορούν την προσωπικότητα του κάθε συζύγου.

Έχει δηλαδή περισσότερο σχέση με την οργάνωση της καθημερινότητας των συζύγων.

Π.χ. οι αγορές που θα γίνουν

• Δικαίωμα / Υποχρέωση για από κοινού συνεισφορά στα οικονομικά

ΑΚ 1389  Υποχρέωση για να συνεισφέρουν και οι δύο σύζυγοι από κοινού για την αντιμετώπιση των αναγκών του οίκου. Οι οικογενειακές δαπάνες είναι αυτές που αφορούν τον οίκο.

Π.χ. Δαπάνες για την διατροφή, δαπάνες για την οργάνωση κοινού συλλογικού βίου (Εγκατάσταση – αγορά σπιτιού).

Όσον αφορά τον βαθμό συνεισφοράς των συζύγων λαμβάνουμε υπόψη:

• Την κοινωνική θέση των συζύγων
• Την αρμονία κατάστασης και αναγκών
• Την οικονομική κατάσταση των συζύγων

Παλιά δεν υπήρχε υποχρέωση κοινής συνεισφοράς. Η μεταβολή έγινε μετά το 1983 με βάση το άρθρο 4 του Συντάγματος περί ισότητας των ανδρών και γυναικών.

Συμμετοχή στις οικογενειακές δαπάνες δεν έχουμε μόνο οικονομικά, αλλά μπορεί να έχουμε και την προσωπική συμβολή των συζύγων (π.χ. με την απασχόληση με τα παιδιά).

2. Περιουσιακές σχέσεις συζύγων

Υπάρχουν δύο συστήματα περιουσιακών συζυγικών σχέσεων.

Α) Περιουσιακή αυτοτέλεια συζύγων

Σύμφωνα με αυτό το σύστημα ότι είχαν πριν γίνει ο γάμος οι δύο σύζυγοι χωριστά ο καθένας έχουν τα ίδια και μετά την διάλυση του γάμου.

Ο γάμος σύμφωνα με το ΑΚ 1397 δεν μεταβάλλει την περιουσιακή αυτοτέλεια των δύο συζύγων.

Υπάρχουν όμως κάποιες εξαιρέσεις.

Π.χ. στα κινητά πράγματα (ΑΚ 1398)

Ως προς τους δανειστές κύριος του πράγματος είναι ο οφειλέτης σύζυγος

Ως προς τις μεταξύ σχέσεις των συζύγων κύριοι είναι και οι δύο από κοινού.

Τα παραπάνω τεκμήρια είναι μαχητά.

Β) Σύστημα κοινοκτημοσύνης

Εφόσον υπάρχουν αποκτήματα των συζύγων κατά την διάρκεια του γάμου, αυτά υποχρεωτικά ανήκουν και στους δύο συζύγους.

ΑΚ 1400  Αξίωση συμμετοχής στα αποκτημένα. Αξίωση στοιχείων περιουσιακών του ενός συζύγου έναντι άλλου εφόσον ο άλλος τα απέκτησε μέσα στο γάμο και ο άλλος σύζυγος που θέλει την αξίωση έχει συντελέσει σε αυτό κατά κάποιο τρόπο. Έχει δικαίωμα αξίωσης στο 1/3 της περιουσίας.

Στη περίπτωση μηδενικής συμβολής υπάρχει μηδενική αξίωση. Ότι περιέρχεται από δωρεές και κληρονομιές δεν μπορεί να αποτελέσει περιεχόμενο της επαύξησης περιουσίας.

Αξίωση μπορεί να γίνει μετά τη διάσταση 3 χρόνων. (για να αποφεύγεται η καταχρηστική αξίωση).

Το Ελληνικό δίκαιο δέχεται το σύστημα της κοινοκτημοσύνης εφόσον έχει πριν το γάμο συμφωνηθεί. Αν δεν έχει συμφωνηθεί τότε ισχύει το πρώτο σύστηνα της περιουσιακής αυτοτέλειας των συζύγων.

Μετά την κατάργηση της προίκας όλες οι προίκες επιστράφηκαν πίσω. Δεν ταίριαζε με την ισότιμη συμμετοχή των συζύγων.

Συνέπειες Συγγένειας

ΑΚ 1505 και επόμενα

Όταν λέμε συνέπειες συγγένειας εννοούμε:

• επώνυμο παιδιών
• γονική μέριμνα
• γονική παροχή
• γενικότερες υποχρεώσεις φροντίδας και σεβασμού μεταξύ γονέων και παιδιών

Επώνυμο τέκνων:

• Τέκνων γεννημένων σε γάμο
• Τέκνων γεννημένων χωρίς γάμο

Για την ύπαρξη επωνύμου των τέκνων γεννημένων σε γάμο χρειάζεται κοινή αμετάκλητη δήλωση στην αρμόδια αρχή.

Πριν το παιδί έπαιρνε αυτοδικαίως το επίθετο του πατέρα του. Τώρα το επώνυμο των τέκνων προσδιορίζεται με κοινή βούληση των γονέων. Αν οι γονείς παραλείψουν να δηλώσουν το επίθετο του παιδιού, τότε δεν υπάρχουν κυρώσεις αλλά απλώς το παιδί αυτόματα παίρνει το επίθετο του πατέρα του.

Το επώνυμο είναι κοινό για όλα τα παιδιά. Έχουμε είτε το επώνυμο ενός γονέα είτε συνδυασμών επωνύμων γονέων. Απαγορεύεται όμως το επώνυμο να περιλαμβάνει πάνω από 2 επώνυμα. Η διάταξη αυτή είναι κανόνας αναγκαστικού δικαίου.

Αν ένας από τους γονείς αλλάξει επίθετο στη πορεία, αυτή η μεταβολή θα επιδράσει και στο επώνυμο του παιδιού.

Επώνυμο τέκνων γεννημένων χωρίς γάμο (ΑΚ 1506)

Υπάρχουν τέσσερις περιπτώσεις:

• Το τέκνο αυτό παίρνει το επώνυμο της μητέρας του.
• Ο σύζυγος της μητέρας μπορεί να δώσει με συμβολαιογραφικό έγγραφο το επώνυμο του στο παιδί που δεν ανήκει σε αυτόν βιολογικά. Χρειάζεται επίσης συναίνεση του παιδιού ή του συμπαραστάτη του παιδιού και της μητέρας σε αυτήν την περίπτωση.
• Επιγενόμενος γάμος γονέων / συνδυασμός και με αναγνώριση. Σε αυτήν την περίπτωση επιγενόμενου γάμου αν το παιδί είναι ανήλικο εφαρμόζονται ως προς το περιεχόμενο του οι διατάξεις του προηγούμενου άρθρου (1505 ΑΚ). Άρα κοινή δήλωση μητέρας – παιδιού ή γονέων.

Για περιπτώσεις ενηλίκου δεν δηλώνει ρητά ο νόμος τι ισχύει, αλλά ο ενήλικος μπορεί είτε να διατηρήσει ως τότε το επώνυμο του (δηλαδή της μητέρας) είτε μπορεί να το ρυθμίζει με βάση το ΑΚ 1506, παρ. 3.

Γονική παροχή

ΑΚ 1507/ 1508  Υποχρέωση για παροχή υπηρεσιών

Ιδρύει νομική υποχρέωση, αλλά δεν είναι αναγκαστική υποχρέωση.

Το παιδί πρέπει να αποτελεί μέλος του οίκου και να διατρέφεται από αυτούς. Το τέκνο υποχρεούται να παρέχει στους γονείς του υπηρεσίες ανάλογες με τις δυνάμεις του και τις βιοτικές συνθήκες του.

1507 ΑΚ  Αμοιβαία υποχρέωση

1508 ΑΚ  Υποχρέωση μόνο τέκνων

ΑΚ 1509  Γονική παροχή

Η μόνο παροχή μετά την κατάργηση της προίκας από τους γονείς προς τα παιδιά. Όχι λόγο νομικής υποχρέωσης των γονέων, αλλά λόγο ηθικής υποχρέωσης.

Γονική παροχή # Δωρεά

Γονική παροχή: Δεν υπερβαίνουμε το μέτρο που επιβάλλουν οι περιπτώσεις. Δεν μπορεί να ανακληθεί.

Δωρεά: Μπορεί να ανακληθεί.

Εάν το αντικείμενο γονικής παροχής έχει ελαττώματα τότε ως προς όλη την παροχή όσον αφορά την ευθύνη των γονέων αυτή θα κριθεί με βάση τις διατάξεις και αρχές που διέπουν την δωρεά.

Γονική μέριμνα

Πριν την μεταρρύθμιση του ’83 αντί για αυτόν τον όρο υπήρχε ο όρος ‘ πατρικής εξουσίας’/

Σήμερα έχουμε γονική μέριμνα που ασκείται:

Α) προς το συμφέρον του παιδιού

Β) και από κοινού από τους δύο γονείς

Λειτουργικά δικαιώματα: Αποτελούν ταυτόχρονα και δικαίωμα και υποχρέωση του φορέα τους.

Η γονική μέριμνα είναι λειτουργικό δικαίωμα.

Γονική μέριμνα: Όταν από την μια μεριά υπάρχει ανήλικο τέκνο. Όλα τα υπόλοιπα στοιχεία είναι αδιάφορα. (Τέκνο + Γονέας).

Φορείς συγγενική μέριμνας: είναι οι γονείς .

ΑΚ 1515  Γονική μέριμνα ανήλικου τέκνου που έχει γεννηθεί χωρίς γάμο ανήκει στη μητέρα (εάν δηλαδή δεν έχει συμβεί αναγνώριση).

Σε περίπτωση αναγνώρισης τη γονική μέριμνα την έχει και ο πατέρας αλλά το ασκεί αναπληρωματικά όταν δεν το ασκεί η μητέρα για πραγματικούς λόγους.

Π.χ. βαριά ασθένεια

Ταξίδι σε εξωτερικό.

Αγωγή αξιώσεων από την πλευρά των γονέων:

• Είτε το ασκεί ο ένας γονέας
• Είτε και οι δύο γονείς από κοινού.

Στην περίπτωση που ασκεί ένας γονέας χαρακτηρίζονται πράξεις επείγοντα χαρακτήρα οπότε μπορεί να ασκήσει ένδικα μέσα και μόνο ο ένας γονέας χωρίς τον άλλον.

Αν υπάρχει όμως διαφωνία μεταξύ των γονέων και αν το συμφέρον του τέκνου απαιτεί να ληφθεί απόφαση τότε παρεμβαίνει ο νομοθέτης. Οι γονείς πριν εξαντλήσουν όλες τις δυνατότητες που έχουν για συναίνεση δεν πρέπει να καταφεύγουν σε δικαστήρια.

Το δικαστήριο όταν αποφασίζει πρέπει να δεσμεύεται και να κινείτε με βάση τη σκέψη – λύση των γονέων. Εάν όμως ακολουθήσει την μια λύση – σκέψη τότε οξύνει την ένταση μεταξύ των γονέων. Για αυτό το λόγο πρέπει να ακολουθηθεί από το δικαστήρια μια Τρίτη απόφαση – λύση.

Σήμερα βασικός λόγος για την προσφυγή στα δικαστήρια είναι το ζήτημα ονοματοδοσίας.

Νόμος 3089 / 2002  Προοδευτικές ρυθμίσεις  ΑΚ 1455 και επακόλουθα

 Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή

Συγγένεια

1. Βιολογική συγγένεια ή εξ’ αίματος (ευθύγραμμη συγγένεια)
2. Πλάγια Συγγένεια (δύο πρόσωπα κατάγονται από κοινή ρίζα)
3. Συγγένεια εξ΄ υιοθεσίας (τεχνητή συγγένεια που δημιουργείται με δικαστική απόφαση)
4. Συγγένεια εξ΄ αγχιστείας (συγγένεια ενός συζύγου με τους εξ’ αίματος συγγενείς του άλλου συζύγου). Ιδρύεται με την τέλεση του γάμου.
5. Κοινωνικό- Συναισθηματική συγγένεια

Μεταξύ ενός άνδρα και γυναίκας που προχωρούν σε εξωσωματική γονιμοποίηση ενός τρίτου. Αυτό το παιδί δεν θα έχει σχέσεις κανονικά με τους 2 πρώτους. Νομικά όμως είναι συνδεδεμένο με τον άνδρα και γυναίκα που ήθελαν την γέννηση του. Έχει πλέον αναχθεί σε αρχή του αστικού κώδικα. Η βιολογική καταγωγή δεν παίζει ρόλο. Παίζει δηλαδή ρόλο η βούληση των ανθρώπων.

Προϋποθέσεις για την ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινης αναπαραγωγή: ΑΚ 1455

• Επιτρέπεται μόνο για αντιμετώπιση αδυναμίας απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο
• Επιτρέπεται μέχρι την ηλικία της φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής. Ανώτατο όριο για τις γυναίκες είναι 50 χρόνια.
• Για να αποφεύγεται η μετάδοση στο τέκνο σοβαρής ασθένειας

ΑΚ 1543  Ποιος μπορεί να υιοθετήσει

ΑΚ 1544 Αναφορά ηλικίας για την υιοθεσία

Μόνο για ιατρικούς λόγους επιτρέπεται η διαφορά και η επιλογή φύλου.

ΑΚ 1711  Κληρονόμος μπορεί να γίνει και το τέκνο που γεννήθηκε με τεχνητή γονιμοποίηση μετά το θάνατο του πατέρα του.

Τεκμήριο καταγωγής από τον γάμο:

Μέσα στον γάμο ΑΚ 1465, εδ. Β

Χωρίς γάμο ή μεταθανάτια ζωή ΑΚ 1465, εδ. Δ

Ίδρυση συγγένειας με τον πατέρα

ΑΚ 1465, παρ. 1 – Τεκμήριο καταγωγής από γάμο

ΑΚ 1457 – Τεχνητή γονιμοποίηση

ΑΚ 1467 – προσβολή πατρότητα

ΑΚ 1468 – Κρίσιμο διάστημα για την σύλληψη

612 κΠολΔ

615 κΠολΔ – εξετάσεις για να διαπιστωθεί σε ποιον ανήκει το παιδί

619 κΠολΔ – πρόσωπο εναγομένων

ΑΚ 1469 – πρόσωπα που μπορούν να προσβάλλουν την ιδιότητα τέκνου γεννημένου σε γάμο

Νόμος 2531/97 – άνδρας με τον οποίο η μητέρα είχε σχέση βρισκόμενο σε διάσταση με το σύζυγο της ( ΑΚ 1469).

ΑΚ 1470 – Αποκλεισμός προσβολής πατρότητας (προθεσμία)

ΑΚ 1471 – Αποκλεισμός προσβολής πατρότητα (θάνατος τέκνου + ½ του ΑΚ 1471, παρ.2.

ΑΚ 1472 – Μετά την αμετάκλητη απόφαση το τέκνο χάνει την ιδιότητα τέκνου γεννημένου σε γάμο.

Εξαίρεση – παρ.2 ΑΚ 1472 + ΑΚ 1466

Παιδιά γεννημένα εκτός γάμου:

• Ανυπόστατος γάμος
• Προσβολή πατρότητας
• Άγαμη μητέρα
• Παιδιά που δεν καταλαμβάνονται από το τεκμήριο

ΑΚ 1475 – εκούσια αναγνώριση γάμου

ΑΚ 1476 – πως γίνεται αυτή η εκούσια αναγνώριση

ΑΚ 1484 – αποτέλεσμα εκούσιας αναγνωρίσεως- το τέκνο έχει ως προς όλα θέση τέκνου γεννημένο σε γάμο απέναντι στους γονείς κτλπ.

Γονική Μέριμνα

Συχνότερο σημείο τριβής είναι τα ζητήματα που αφορούν τα παιδιά.

Η γονική μέριμνα ασκείται από κοινού. Υπάρχουν περιπτώσεις όμως που η γονική μέριμνα ασκείται μόνο από έναν γονέα:

1) ΑΚ 1510, παρ.2  Σε περίπτωση που η γονική μέριμνα παύει λόγο θανάτου, αφάνειας ή και έκπτωσης του ενός από αυτήν την ιδιότητα.

2) ΑΚ 1510, παρ.3  Αν ο ένας αδυνατεί να το ασκήσει για πραγματικούς λόγους ή είναι ανίκανος για την δικαιοπραξία. Αυτό σημαίνει ότι συνεχίζει να αποτελεί φορέας αυτού του λειτουργήματος αλλά για λόγους που αναφέρθηκαν δεν μπορεί να την ασκεί.

3) ΑΚ 1516  Μπορεί να μεριμνήσει και ο ένας στις περιπτώσεις:

- συνήθεις πράξεις επιμέλειας

- τρέχουσα διατήρησης περιουσίας

- πράξεις που έχουν επείγοντα χαρακτήρα π.χ. χειρουργική επέμβαση

- λήψη δήλωσης βουλήσεως που αναφέρεται στο τέκνο.

Έκπτωση: Αποσύνδεση από το λειτούργημα της γονικής μέριμνας

Στις περιπτώσεις αυτές δεν χρειάζεται να μεριμνήσει και ο άλλος γονέας ούτε καν πρέπει να δώσει έγκριση.

ΑΚ 1531  Κακή άσκηση γονικής μέριμνας

Π.χ. όταν κάποιος ενεργήσει χωρίς την σύμπραξη του άλλου.

ΑΚ 1516, παρ.2 :

• Όταν την επιμέλεια παιδιού την έχει ο ένας γονέας αλλά την διατροφή την οφείλει ο άλλος. Την αξίωση διατροφής την έχει αυτός που ζει μαζί με το παιδί.
• Στην περίπτωση που δεν έχει κανείς την επιμέλεια. Πρακτικά δεν μπορεί να συμβεί. Πρέπει να έχουν ή και οι δύο ή μόνο ο ένας. Το κριτήριο της διαμονής του γονέα υποδεικνύει και τον ενάγοντα. Ο γονέας που διαμένει με το τέκνο έχει το δικαίωμα να αξιώσει διατροφή από τον άλλον.

Προστασία/ Συμφέρον παιδιού  Κεντρικής σημασίας διάταξη.

ΑΚ 1511  Η ωριμότητα του παιδιού είναι σχετική έννοια. Ανάλογα με τις περιστάσεις οι γονείς πρέπει να πάρουν και την γνώμη του παιδιού. Υπάρχουν περιπτώσεις που έχουμε σύγκρουση συμφερόντων παιδιού και γονέων.

ΑΚ 1517  Διορίζεται ειδικός επίτροπος. Ο επίτροπος διορίζεται από τον δικαστή.

ΑΚ 1513

ΑΚ 1514

Αναφέρονται στην επιμέλεια του παιδιού σε λύση και ακύρωση του γάμου.

Η άσκηση της γονικής μέριμνας ρυθμίζεται από το δικαστήριο σε περίπτωση διαζυγίου, ακύρωσης γάμου αλλά και διακοπής συμβίωσης.

Επιλαμβάνει το δικαστήριο όταν δεν έχουν συμφωνήσει οι σύζυγοι την επιμέλεια του παιδιού. Αν έχουν συμφωνήσει δεν μπορεί να επιβληθεί από το δικαστήριο ρύθμιση.

Διακοπή έγγαμης συμβίωσης: Μη συνοίκηση των συζύγων αλλά και βούληση μη συνοίκησης.

ΑΚ 1513  Δεν εφαρμόζεται όταν έχει προηγηθεί έκπτωση του ενός συζύγου από την γονική μέριμνα. Σε αυτήν την περίπτωση χωρίς μεσολάβηση άλλης ενέργειας την ασκεί ο άλλος σύζυγος.

Η Δικαστική απόφαση εάν εκδοθεί μετά την έκπτωση τότε:

- αν εκπέσει αυτός που δεν είχε προτιμηθεί συνεχίζει να έχει ο άλλος κανονική άσκηση της γονικής μέριμνας, ενώ

- αν εκπέσει αυτός που προτιμήθηκε τότε υπάρχουν αμφισβητήσεις αλλά συνεχίζει να την ασκεί πάλι ο άλλος σύζυγος.

Αν έχουμε διάσταση των συζύγων (ΑΚ 1514) οι σύζυγοι καταφεύγουν στο δικαστήριο. Μετά όμως από το διαζύγιο μπορεί να κριθεί ξανά με το ΑΚ 1513 το ζήτημα.

Η άσκηση μέριμνας μπορεί να ανατεθεί και στους δύο γονείς. Όμως το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει διαφορετικά. Μπορεί να κατανείμει αυτήν την μέριμνα ή και να διορίσει επίτροπο.

Γονική Μέριμνα: Επιμέλεια, Εκπροσώπηση και διαχείριση περιουσίας.

Μπορεί να υπάρξει χρονική κατανομή της γονικής μέριμνας. Η ανάθεση σε τρίτον δεν προϋποθέτει αίτημα του τρίτου.

ΑΚ 1518  Η επιμέλεια περιλαμβάνει:

• ανατροφή
• επίβλεψη
• μόρφωση και εκπαίδευση
• προσδιορισμός τόπου διαμονής

Επιμέλεια:

Φροντίδα και λήψη μέτρων για την πνευματικά και την υγιεινή κατάσταση του παιδιού.

Ονοματοδοσία -> Χαρακτηριστική πράξη φροντίδας του παιδιού. Μπορεί επίσης να υπάρξει αλλαγή ονόματος είτε από τους γονείς είτε από το παιδί όταν ενηλικιωθεί.

Η επιμέλεια επίσης περιλαμβάνει την προστασία τους από τρίτους (βλάβη) αλλά και της υγείας τους.

Άρθρο 12, παρ. 3 γ του νόμου 3418/ 2005  Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας. Με βάση αυτό ο γιατρός πάντα παίρνει την ευθύνη σε έκτακτες περιπτώσεις.

Αν το παιδί προξενήσει ζημιά σε τρίτους την ευθύνη την έχουν οι γονείς (επίβλεψη – επιμέλεια). Μέσα στην επιμέλεια περιλαμβάνεται και η περίπτωση της λήψης σωφρονιστικών μέτρων.

Η επιμέλεια ασκείται από κοινού όπως και η γονική μέριμνα.

Γονική Μέριμνα  Δικαίωμα επικοινωνίας παιδιών και γονέων. (ακ 1520).

Ο γονέας με τον οποίο δεν διανέμει το τέκνο έχει το δικαίωμα της προσωπικής επικοινωνίας με αυτόν.

Κριτήριο: Διαμονή

Δικαιούχος: Αυτός που δεν διαμένει με το τέκνο

Υπόχρεος: Αυτός που διαμένει με το τέκνο.

Πρέπει να υπάρχει καλή θέληση γονέων για τον καθορισμό των λεπτομερειών. Αυτό το δικαίωμα είναι αυτοτελές. Δεν είναι ακολουθία της γονικής μέριμνας.

Η κακή χρήση γονικής μέριμνας οδηγεί στον διορισμό επιτρόπου. Κακή άσκηση γονικής μέριμνας υπάρχει όταν παρόλο που υπάρχει υποχρέωση για κοινή άσκηση κάποιου λειτουργήματος αυτό ασκείται μόνο από ένα σύζυγο. Κακή άσκηση γονικής μέριμνας μπορεί να είναι η λεκτική αλλά και η σωματική βία μεταξύ των μελών της οικογένειας. Κακή χρήση γονικής μέριμνας είναι η μη τήρηση της υποχρέωσης της διατροφής.

Αποτέλεσμα: Αφαίρεση γονικής μέριμνας (μερική / ολική).

Η ολική αφαίρεση γονικής μέριμνας είναι η έσχατη λύση και εφαρμόζεται μόνο όταν τα υπόλοιπα μέτρα δεν μπορούν να παράγουν κάποιο αποτέλεσμα.

Ο εισαγγελέας μπορεί να διατάξεις κάθε πρόσφορο μέσον.

Οι γονείς δεν μπορούν να παραιτηθούν από την γονική μέριμνα, αλλά μπορούν να προκαλέσουν δίκη με την οποία μπορεί να αφαιρεθεί από αυτούς η άσκηση – το λειτούργημα της γονικής μέριμνας. Ταυτόχρονα αν θέλουν μπορούν να αναδεικνύουν το πρόσωπο που επιθυμούν να λάβει την γονική μέριμνα. Αλλά δεν δεσμεύεται από αυτό το δικαστήριο. Μια απόφαση για την άσκηση γονικής μέριμνας μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Μεταρρυθμίζεται ανάλογα με τις συνθήκες και αποσκοπεί κάθε φορά στο μέλλον.

1521 και επακόλουθα ΑΚ  Περιουσία τέκνου και η διαχείριση αυτής της περιουσίας.

Η εκπροσώπηση προσώπου σχετίζεται με την:

- επιμέλεια προσώπου

- διοίκηση περιουσίας προσώπου

Η γονική μέριμνα παύει – καταργείται όταν συντρέχουν οι περιπτώσεις που αναφέρθηκαν πριν. Μετά την κατάργηση της δεν μπορεί να αναβιώσει.

Αδράνεια # Παύση

(Προσωρινός Χαρακτήρας – Οριστικός χαρακτήρας)

ΑΚ 1538

Π.χ. ο Θάνατος, η αφάνεια, η έκπτωση, η ενηλικίωση του παιδιού.

Η γονική μέριμνα αφορά ανήλικο παιδί.

Κάποιος χάνει την γονική μέριμνα (έκπτωση) όταν φυλακιστεί επίσης λόγω αδικημάτων που αφορούν τη ζωή, τα ήθη και την υγεία του τέκνου.

Συνέπειες από την παύση – έκπτωση της γονικής μέριμνας:

Ο γονέας έχει την υποχρέωση λογοδοσίας για την διαχείριση της περιουσίας του παιδιού. Όταν έχουν εκπέσει από την γονική μέριμνα συνεχίζουν να ισχύουν όλες οι πράξεις τους που αφορούν το παιδί μέχρι αυτοί να πληροφορηθούν την έκπτωση ή και άλλοι τρίτοι να το πληροφορηθούν.

Επιτροπεία

Επιτροπεία ανηλίκων.

Υπάρχει όταν και ως προς τους δύο γονείς έχει παύσει και αδρανεί η γονική μέριμνα.

Όργανα επιτροπείας (ΑΚ 1590):

• δικαστήριο
• εποπτικό συμβούλιο
• επίτροπος

Ο επίτροπος διορίζεται πάντα με την δικαστική απόφαση. Είναι δοτή. Δεν γίνεται κάποιος από μόνος του επίτροπος. Η επιτροπεία έχει τα χαρακτηριστικά της γονικής μέριμνας.

ΑΚ 1592  Σειρά επιτρόπων:

1. Ενήλικος γονέας ανηλίκου
2. Φυσικό πρόσωπο που ορίστηκε με διαθήκη ή με δήλωση
3. Τον κατά την κρίση του δικαστηρίου καταλληλότερο

Η σειρά αυτή μπορεί να παρακαμφτεί αν για κάποιο από αυτούς τους επιτρόπους ισχύουν οι λόγοι αποκλεισμού του ΑΚ 1595.

ΑΚ 1593  Το δικαστήριο συνεκτιμά υποχρεωτικά και την έρευνα της αρμόδιας κοινωνικής υπηρεσίας και να αποφασίσει μετά όταν ακούσει και τους συγγενείς του ανηλίκου.

Κανόνας: Διορίζεται ο επίτροπος. Μπορούν όμως να διοριστούν και περισσότεροι επίτροποι.

ΑΚ 1634  Εποπτικό Συμβούλιο

Συγχρόνως με τον διορισμό του επιτρόπου διορίζεται και το εποπτικό συμβούλιο.

Αποτελείται συνήθως από 3-5 μέλη που είναι ταυτόχρονα και συγγενείς του ανηλίκου ή φίλοι των γονέων του ανηλίκου. Έχει ελαστική σύνθεση.

Ελέγχει τον επίτροπο. Έχει την ίδια θητεία με τον επίτροπο.

Δικαστήριο  ΑΚ 1648

Διορίζει τον επίτροπο και το εποπτικό συμβούλιο.

Περιεχόμενο επιτροπείας:

(ΑΚ 1603)

Ανήκουν εδώ το καθήκον και δικαίωμα να επιμελείται το πρόσωπο του ανηλίκου, να εκπροσωπεί αυτόν και να διαχειρίζεται την περιουσία του.

Ο επίτροπος δικαιούται αμοιβή κατά το ΑΚ 1631 για την επιμέλεια που ασκεί ανάλογα με τους κόπους του και την περιουσία που διαχειρίζεται. Η αμοιβή θα προέλθει από την περιουσία του ανηλίκου. Αν όμως δεν υπάρχει περιουσία τότε η αμοιβή καταβάλλεται σε αυτόν από το δημόσιο ταμείο.

Έχει το δικαίωμα να απαιτήσει την πληρωμή όλων των δαπανών.

Άλλο είναι δαπάνη και άλλο αμοιβή (μισθός).

Την δαπάνη την παίρνει ως αποκατάσταση της περιουσιακής απώλειας που τυχόν έχει για την άσκηση της επιμέλειας.

Ευθύνη:

Ευθύνεται ο επίτροπος για κάθε ζημιά που προκαλείται από το πταίσμα του. Έχει δηλαδή ευθύνη και μπορεί να ασκηθεί αγωγή κατά αυτόν.

Παραγραφή: 5ετία

Λήγει η επιτροπεία με την ενηλικίωση του ανηλίκου ή με το θάνατο του ή με την κήρυξη του σε αφάνεια.

Διαζύγιο

• Διακοπή έγγαμης συμβίωσης
• Διαφορετική ρύθμιση σχέσεων μετά το διαζύγιο
• Προβλήματα που οδηγούν σε διάσταση τους δύο συζύγους

Διάσταση: Διακοπή έγγαμης συμβίωσης όταν πάψουν να υπάρχουν τα δύο συνθετικά στοιχεία. (εσωτερικό και εξωτερικό στοιχείο).

Μορφές Διάστασης:

1. Αποχώρηση του ενός συζύγου από την οικογενειακή στέγη.
2. Άρνηση του ενός συζύγου να ακολουθήσει τον άλλον σε μια νέα προεπιλεγμένη κατοικία για κάποιο λόγο.
3. Αναγκασμός να φύγει ο ένας σύζυγος από την κοινή οικογενειακή στέγη όταν ο άλλος τον διώχνει.
4. Αφάνεια.
5. Ψυχική απομάκρυνση. Όταν από ένα σημείο και μετά λείπει το εσωτερικό στοιχείο, δηλαδή παύει να υπάρχει συντροφική διάθεση – αίσθηση.
6. Εμπόδιση του ενός συζύγου στον άλλον να μην επιστρέψει στο σπίτι (π.χ. αλλαγή κλειδαριάς)

Τρόποι Διαζυγίου:

• Κοινή απόφαση συζύγων / Συναινετικό διαζύγιο
• Μονομερής απόφαση / Απλό – Κανονικό Διαζύγιο

Εγκατάλειψη: Αναιτιολόγητη διάσταση. Δεν υπάρχει δικαιολογημένος λόγος διαζυγίου – διάστασης.

Π.χ. Έχει συνάψει ο ένας σύζυγος εξωσυζυγικό δεσμό.

Εγκατάλειψη συνιστούν οι περιπτώσεις που διαφοροποιούν τα θέματα που σχετίζονται με τα δικαιώματα.

Η εγκατάλειψη μπορεί να είναι και αμοιβαία εγκατάλειψη.

Εγκατάλειψη # Διάσταση με εύλογη αιτία

Η δικαιολογημένη αυτή αιτία – αφορμή αφορά:

- τις ενέργειες άλλου συζύγου

- μπορεί να μην οφείλετε σε ενέργειες, αλλά και σε παραλείψεις του ενός συζύγου ώστε να αποκρούσει κάποιους εξωτερικούς παράγοντες που επηρεάζουν την σχέση τους

- συνθήκες που δεν ευθύνεται κανένας. Είναι όμως τέτοιες που συνιστούν δικαιολογημένη αιτία απομάκρυνσης.

Π.χ. νόσος – ασθένεια – εργασία/ επάγγελμα.

Αποτελέσματα Διάστασης: όταν υπάρχει διάσταση ο γάμος δεν μπορεί να συνεχίσει. Έτσι έχουμε ρύθμιση νομικών, συζυγικών και περιουσιακών σχέσεων. Ανάλογα με τον χρόνο της διάστασης επέρχονται διαφορετικά αποτελέσματα.

• Εάν έχουμε συνεχιζόμενη διάσταση (διετή διάσταση χωρίς διακοπές) μπορεί να υπάρξει έκδοση διαζυγίου λόγω ισχυρού κλονισμού του γάμου αυτό συνιστά αμάχητο τεκμήριο. Δεν είναι αυτόματα διαζύγιο. Απαιτεί δικαστική απόφαση.

• Εάν έχουμε τριετής διάσταση. Η διάσταση αυτή γεννά την συμμετοχή στα αποκτήματα του άλλου συζύγου. Υπάρχει αξίωση για συμμετοχή στο 1/3 των περιουσιακών στοιχείων του άλλου συζύγου. Πιθανώς όμως να μην υπάρχουν αυτά τα περιουσιακά στοιχεία αν έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα σε διάσταση.

• Εάν έχουμε παρέλευση μόνο ενός έτους αυτό οδηγεί στην λύση της κοινοκτημοσύνης. Εάν ακολουθήσει διάσταση συζύγων που διαρκεί ένα έτος αυτό συνιστά λόγο λύσης της κοινοκτημοσύνης.

Συνέπειες διαζυγίου/ διάστασης:

• Εάν υπάρχει διάσταση χωρίς εύλογη αιτία, η εγκατάλειψη συνιστά αιτία ισχυρού κλονισμού του γάμου και είναι μαχητό τεκμήριο. Δεν αποτελεί λόγο ισχυρού κλονισμού του γάμου.

• Τα πρακτικά ζητήματα που προκύπτουν αντιμετωπίζονται με την παροχή της διατροφής σε χρήμα. Αυτός που έχει την επιμέλεια των παιδιών πρέπει να ενισχύεται από τον άλλον. Παύει να υπάρχει καταβολή διατροφής σε είδος και υπάρχει μόνο καταβολή σε χρήμα. Χρειάζεται απορία του συζύγου για να δικαιούται διατροφή από τον άλλον για τον εαυτό του. Επίσης δεν πρέπει να έχει εγκαταλείψει αυτός τον γάμο. Δηλαδή αν έχει αυτός εγκαταλείψει τον άλλον σύζυγο δεν δικαιούται να πάρει διατροφή.

Πλήρης διατροφή καταβάλλεται στο σύζυγο που έχει εγκαταλειφθεί (χωρίς εύλογη αιτία του άλλου). Το ύψος της διατροφής επηρεάζεται κάθε φορά από τις συνθήκες που ισχύουν.

• Χρήση οικογενειακής στέγης. Η οικογένεια ζούσε σε ένα σπίτι κοινό για όλους. Μετά την διάσταση όπου ένας απομακρύνεται από το σπίτι, υπάρχει πρόβλημα όσον αφορά το ζήτημα για το ποιος θα μείνει στη στέγη που ήδη υπάρχει.

Ανάλογα με τις ειδικές περιστάσεις μπορεί να παραμείνει στη στέγη και αυτός που δεν ήταν κύριος αλλά έχει πάρει την επιμέλεια του παιδιού. Για να γίνει αυτό απαιτείται δικαστική απόφαση.

Η δικαστική απόφαση αυτή μπορεί να αναθεωρηθεί αν συντρέχουν ειδικοί λόγοι.

Εάν η στέγη αυτή πηγάζει από εργασιακές σχέσεις (δικαιούχος στέγης – εργοδότης που είναι κύριος της στέγης) τότε η παραχώρηση της στέγης μπορεί να γίνει στον άλλον σύζυγο εφόσον συναινέσει για να γίνει αυτό και ο εργοδότης που έχει την κυριότητα του σπιτιού.

Ανάλογες ρυθμίσεις έχουμε και για την κατανομή των κινητών (π.χ. να μοιράζονται ίσα τα κινητά πράγματα). Για περισσότερες πληροφορίες δες το κεφάλαιο περιουσιακών συζυγικών σχέσεων.

Η κατανομή των κινητών πραγμάτων γίνεται με βάση τις ανάγκες του καθενός.

Κάποια πράγματα (π.χ. σπίτι / αυτοκίνητο) παραχωρούνται για χρήση και όχι για κυριότητα.

• Γονική Μέριμνα.

Δεν υπάρχει συμφωνία τις περισσότερες φορές για την επιμέλεια των παιδιών. Δεν είναι αναγκαία η καταφυγή στο δικαστήριο για την ρύθμιση της γονικής μέριμνας. Στην περίπτωση που συμφωνούν οι δύο σύζυγοι δεν παρεμβαίνει το δικαστήριο, ενώ αν διαφωνούν τότε παρεμβαίνει. Επί διαστάσεως εξακολουθούν οι γονείς να είναι φορείς άσκησης της γονικής μέριμνας, αλλά στην πραγματικότητα τη γονική μέριμνα την ασκεί μόνο ο ένας σύζυγος που έχει πάρει την επιμέλεια του παιδιού.

Λύση γάμου

Γάμος: Σύνθετη πράξη, σύμβαση

Όπως κάθε συμφωνία λύνεται και ο γάμος. Για να γίνει γάμος απαιτείται να υπάρχουν τα δύο συμβαλλόμενα μέρη, ενώ για να γίνει διαζύγιο αρκεί και μόνο ο ένας σύζυγος.

Τρόποι λύσης του γάμου:

1. Διαζύγιο
2. Αφάνεια. Η αφάνεια δεν συνιστά αυτόματα διαζύγιο.
3. Θάνατος του ενός συζύγου – φυσική λύση

Με το θάνατο λύνεται αυτομάτως ο γάμος. Είτε πρόκειται για θρησκευτικό είτε πρόκειται για πολιτικό ή ελαττωματικό γάμο μπορούμε να μιλάμε για διαζύγιο του γάμου αυτού. Εφόσον ο ελαττωματικός γάμος έχει τις έννομες συνέπειες της και δεν έχει ακυρωθεί (ανυπόστατος γάμος – αμετάκλητη δικαστική απόφαση) μπορεί να λυθεί με διαζύγιο.

Στο διαζύγιο πάντα πρέπει να υπάρχει δικαστική απόφαση.

Είδη διαζυγίου:

• Συναινετικό διαζύγιο (βασίζεται σε συμφωνία μεταξύ των συζύγων)
• Κλασικό διαζύγιο (διαζύγιο με αντιδικία – δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ συζύγων).

Όταν λέμε ότι απαιτείται δικαστική απόφαση εννοούμε την αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να υπάρξει και πνευματική λύση του γάμου (μόνο για θρησκευτικό γάμο).

Συναινετικό διαζύγιο:

Εμφανίστηκε το 1983 στην Ελληνική έννομη τάξη. Η ευκολία της διαδικασίας αυτής μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα αυξημένο αριθμό διαζυγίων. Είναι απλή διαδικασία.

Προϋποθέσεις:

1. Ο γάμος που διαλύεται με συναινετικό διαζύγιο πρέπει να έχει τουλάχιστον διάρκεια 1 έτους. Το χρονικό αυτό διάστημα υπάρχει για να δοθεί ευκαιρία στους δύο συζύγους. Θα πρέπει να έχει συμπληρωθεί αυτό το χρονικό διάστημα πριν την αίτηση διαζυγίου των συζύγων.
2. Η αίτηση αυτή διαζυγίου πρέπει να έχει τις υπογραφές και των δύο συζύγων.
3. Πρέπει να έρθουν στο δικαστήριο οι σύζυγοι και να δηλώσουν είτε προφορικά είτε γραπτά το αίτημα τους. Το δικαστήριο πρέπει εκ νέου να δώσει ένα χρονικό διάστημα για να σκεφτούν και αποφασίσουν πάλι την επιθυμία λύσης του γάμου. Η αναβολή είναι τουλάχιστον 6 μήνες. Έπειτα από αυτό το χρονικό διάστημα θα πρέπει να ξαναπάνε στο δικαστήριο. Μετά βγαίνει η οριστική απόφαση του δικαστηρίου.

Αν υπάρχουν παιδιά (ανήλικα) θα πρέπει να ρυθμίσουν συναινετικά το πώς θα ασκείται η επιμέλεια αυτών των παιδιών. Αυτό δεν απαιτείται για τα ενήλικα παιδιά. Εάν δεν υπάρχει αυτή η συμφωνία τότε δεν μπορούν να χωρίσουν συναινετικά. Επίσης με συμφωνία πρέπει να ρυθμιστεί και η διατροφή.

Το θέμα της άσκησης της γονικής μέριμνας των παιδιών πρέπει να ρυθμιστεί με την συμφωνία οπωσδήποτε.

Το δικαστήριο είναι διεκπεραιωτής στο συναινετικό διαζύγιο, και δεν εμπλέκεται καθόλου σε αυτήν την διαδικασία. Είναι αδιάφορο π.χ. για τον δικαστή το πώς οδηγήθηκαν σε διαζύγιο οι δύο σύζυγοι. Το δικαστήριο επικυρώνει τις αποφάσεις των δύο συζύγων.

Εάν η συμφωνία είναι αρνητική για τα παιδιά (δηλαδή εις βάρος τους) το δικαστήριο μπορεί να αρνηθεί να επικυρώσει την συμφωνία των συζύγων.

Εάν αλλάξουν γνώμη οι σύζυγοι μπορεί να υπάρξει επιμήκυνση του χρονικού αυτού διαστήματος. Εάν το διάστημα αυτό γίνει 2 έτη τότε ανατρέπεται η συμφωνία διαζυγίου και αν θελήσουν οι σύζυγοι να λύσουν το γάμο τους πρέπει να ξανά συμφωνήσουν και να κάνουν νέα αίτηση.

Η διατροφή δεν χρειάζεται να είναι περιεχόμενο της συμφωνίας.

Κλασικό διαζύγιο:

Δύσκολος τρόπος διαζυγίου. Δεν υπάρχει συμφωνία. Έχουμε δύο αντίποδα μέρη.

ΑΚ 1440  Αφάνεια. Καθένας από τους συζύγους μπορεί να ζητήσει το διαζύγιο όταν ο άλλος έχει κηρυχθεί σε αφάνεια.

Αφάνεια # Θάνατος

Αφάνεια # λύση γάμου

Η αφάνεια δεν αποτελεί αυτοτελή λόγο διαζυγίου. Απαιτείται διαζύγιο γιατί η αφάνεια μπορεί να προκαλεί ισχυρό κλονισμό γάμου.

ΑΚ 1439  Ισχυρός κλονισμός γάμου. Μπορεί να υπάρξει διαζύγιο έχουν ισχυρά κλονιστεί οι σχέσεις τους και αυτός ο ισχυρός κλονισμός του γάμου καθιστά την συμβίωση αφόρητη.

Ενάγοντας = είναι αυτός που ζητά το διαζύγιο

Εναγόμενος = είναι αυτός κατά του οποίου στρέφεται η αγωγή διαζυγίου.

Ο λόγος ισχυρού κλονισμού πρέπει να οφείλεται σε αυτόν κατά του οποίου στρέφεται το διαζύγιο, και όχι αυτόν που ζητά το διαζύγιο.

Ισχυρός κλονισμός γάμου  αόριστη νομική έννοια

ΑΚ 1439  Ισχυρός κλονισμός γάμου

Ο ισχυρός κλονισμός γάμου υπάρχει όταν:

- οι μεταξύ σχέσεις των συζύγων έχουν κλονισθεί τόσο ισχυρά, ώστε βάσιμα η εξακολούθηση της έγγαμης σχέσεις να μην είναι δυνατή

- μοιχεία / διγαμία

- εγκατάλειψη του ενάγοντα ή επιβουλής της ζωής του από τον εναγόμενο.

- Τετραετής διάσταση

Τα παραπάνω αποτελούν τεκμήρια κλονισμού του γάμου.

Επίπεδα ανταπόδειξης των παραπάνω τεκμηρίων:

1. Να πούμε ότι δεν ισχύει στην πραγματικότητα το γεγονός που χρησιμοποιεί ο ένας σύζυγος για την λύση του γάμου ως τεκμήριο ισχυρού κλονισμού γάμου.
2. Επίσης και αν ακόμα το γεγονός έχει γίνει πραγματικά αλλά δεν έχει επέλθει κλονισμό του γάμου

ΑΚ 1439, Παρ. 3 Η τετραετία έχει γίνει διετία. Όταν υπάρχει διετής διάσταση μπορεί να γίνει διαζύγιο και αν ο λόγος του κλονισμού αφορά το πρόσωπο του ενάγοντα. Είναι αμάχητο τεκμήριο και δεν χρειάζεται ανταπόδειξη. Δεν πρόκειται όμως σε καμία περίπτωση για αυτόματα διαζύγιο.

Μοιχεία: Δεν αποτελεί πλέον ποινικό αδίκημα. Μοιχεία συνιστά η σεξουαλική ικανοποίηση ενός προσώπου με άλλο πρόσωπο του ίδιου ή και διαφορετικού φύλου που επιτυγχάνεται με οποιοδήποτε τρόπο.

Στην εξωσωματική γονιμοποίηση δεν υπάρχει μοιχεία, γιατί εκεί είναι διαφορετικός ο σκοπός.

ΑΚ 281  Καταχρηστική άσκηση δικαιώματος. Δεν είναι λόγος ανατροπής και μη ισχύος του δικαιώματος. Η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος πρέπει να ασκείτε σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις. Γίνεται με παρά πολύ φειδώ στο Οικογενειακό δίκαιο και πολύ σπάνια. Βασίζεται στην αυτονομία των μερών. Όταν κρίνεται από το δικαστήριο ότι ασκείται καταχρηστικά υποκύπτει.

Αποτελέσματα διαζυγίου:

• Συζυγική σχέση : Παύει η υποχρέωση για συμβίωση
• Εάν υπάρχει δανεισμός χρημάτων, παύει η παραγραφή αξίωσης
• Δικαστική ρύθμιση γονικής μέριμνας των παιδιών
• Παύει το κληρονομικό δικαίωμα
• Λήγει το σύστημα της κοινοκτημοσύνης
• Υπάρχει μεταγαμιαία διατροφή

ΑΚ 1442  Μεταγαμιαία διατροφή:

• επάγγελμα (ηλικία / υγεία κ κώλυμα)
• επιμέλεια τέκνου / εμποδισμός άσκησης επαγγέλματος
• μη εύρεση σταθερής κατάλληλης εργασίας
• όταν η καταβολή διατροφής επιβάλλεται από λόγους επιείκειας.

Η διατροφή δίνεται κάθε μήνα ή και εφάπαξ αν υπάρχει τέτοιος λόγος κτλπ.

Η διατροφή μπορεί να αποκλιστεί / περιοριστεί αν υπάρχει σπουδαίος λόγος, μικρή χρονική διάρκεια, εκούσια απορία ή και νέος γάμος. Με θάνατο δεν παύει διατροφή. Με θάνατο όμως του δικαιούχου παύει η διατροφή.

Αν υπάρξει συναίνεση του δικαιούχου διαζυγίου για τον κλονισμό του γάμο (π.χ. μοιχεία) αυτό δεν συνιστά λόγο κλονισμού του γάμου.

Συγγνώμη # συναίνεση

Συγγνώμη -> Κλονιστικό γεγονός -> Δεν συνεχίζεται η αίτηση διαζυγίου εάν αποδείξει ο ένας σύζυγος την συγγνώμη.

Συναίνεση -> Μη κλονιστικό γεγονός -> Δεν συνεχίζεται η αίτηση διαζυγίου.

Τεχνητή Συγγένεια

Δίνει σημασία στη βούληση των μερών να αποκτήσουν τέκνο.

Είναι συγγένεια εξ υιοθεσίας.

Νόμος 2447/ 1996  Αλλαγές στο δίκαιο της υιοθεσίας. Από αυτόν τον νόμο προέρχονται σήμερα το ΑΚ 1542 και 1588.

Έχει πολύ αυστηρές προϋποθέσεις.

Μπορούν να υιοθετηθούν και ανήλικα αλλά και ενήλικα τέκνα.

Υιοθεσία: Τεχνητή συγγένεια που ιδρύεται με μια νομική πράξη που μπορεί να είναι η δικαστική απόφαση. Χρειάζονται συναινέσεις κάποιων μερών (π.χ. φυσικών γονέων). Δεν αποτελεί βιολογική συγγένεια. Δεν είναι δικαιοπραξία, είναι δικαστική απόφαση. Υπήρχε και στο Αρχαίο Ελληνικό αλλά και στο Ρωμαϊκό δίκαιο.

Λόγω της τεχνικής παραγωγής πλέον των παιδιών, η υιοθεσία δίνει πλέον οικογένεια στο παιδί που δεν έχει.

Παλιά έδινε παιδί στην οικογένεια που δεν είχε.

Προτεραιότητα δίνεται στο παιδί και στο συμφέρον του παιδιού.

Η υιοθεσία απέκτησε παιδαγωγικό – κεντρικό χαρακτήρα.

Ουσιαστικές προϋποθέσεις:

ΑΚ 1542

- Μόνο όταν αυτός που υιοθετείται είναι ανήλικος

• Πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του παιδιού.

ΑΚ 1543

• Αυτός που υιοθετεί να είναι ικανός για δικαιοπραξία.
• Να έχει συμπληρώσει τα 30 χρόνια του και να μην έχει υπερβεί τα 60 χρόνια του.

Σε περίπτωση υιοθεσίας και από τους 2 συζύγους αρκεί οι προϋποθέσεις αυτές να συντρέχουν και μόνο στο πρόσωπο του ενός συζύγου.

ΑΚ 1544

• Αυτός που υιοθετεί ανήλικο πρέπει να είναι μεγαλύτερος από τον υιοθετούμενο τουλάχιστον κατά δεκαοκτώ, αλλά όχι και περισσότερο από 50 χρόνια.

Συναινέσεις:

ΑΚ 1548: Υιοθεσία από αίρεση ή προθεσμία δεν επιτρέπεται.

ΑΚ 1549: Τελείται με δικαστική απόφαση. Χρειάζεται αυτοπρόσωπη εμφάνιση – παρουσία.

ΑΚ 1550: Συναίνεση και των δύο γονέων ή του νομίμου αντιπροσώπου.

ΑΚ 1551: 3 μήνες μετά την γέννηση του παιδιού μπορεί να γίνει η υιοθέτηση (προστασία τέκνου).

ΑΚ 1559: Η υιοθεσία πρέπει να είναι μυστική.

ΑΚ 1553: Ακρόαση Συγγενών.

ΑΚ 1555: Συναίνεση ανηλίκου (12 ετών). Εκτός αν βρίσκεται σε κατάσταση ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής.

ΑΚ 1552: Δικαστική αναπλήρωση συναίνεσης :

• αν οι γονείς είναι άγνωστοι ή το τέκνο είναι έκθετο
• αν και οι δύο γονείς έχουν εκπέσει από γονική μέριμνα
• αν οι γονείς έχουν άγνωστη διαμονή
• αν το τέκνο έχει παραδοθεί με συναίνεση των γονέων σε οικογένεια για φροντίδα και ανατροφή.

Τα παραπάνω αρκεί να συντρέχουν και μόνο για έναν γονέα.

ΑΚ 1546: Ο έγγαμος δεν μπορεί να υιοθετήσει χωρίς την συναίνεση του συζύγου του, η οποία παρέχεται αυτοπροσώπως στο δικαστήριο.

ΑΚ 1556: Όταν αυτός που υιοθετεί έχει ήδη τέκνα, το δικαστήριο ανάλογα με την ωριμότητα τους οφείλει να ακούει και την δική τους γνώμη.

ΑΚ 1560: Τα αποτελέσματα της δικαστικής απόφασης για την υιοθεσία, αφότου αυτή γίνει τελεσίδικη.

ΑΚ 1569: Η υιοθεσία προσβάλλεται σαν απόφαση και όχι σαν πράξη. Με την άσκηση των ένδικων μέσων και βοηθημάτων.

ΚΠολΔ  Μπορεί να ανακληθεί η υιοθεσία, αν αλλάξουν τα πραγματικά περιστατικά.

Ένδικα μέσα : Έφεση, αναίρεση, αναψηλάφηση, τριτανακοπή κτλπ.

Λόγοι προσβολής:

• αν δεν συντρέχουν οι όροι του νόμου
• αν δόθηκε υπό την επήρεια πλάνης ως προς την ταυτότητα
• απάτη όσον αφορά τα ουσιώδη περιστατικά.

Δικαιούχοι προσβολής:

Οποιοσδήποτε έχει έννομο συμφέρον, εισαγγελέας και αυτός που έχει υποστεί απειλή – πλάνη κτλπ όχι όμως οι κληρονόμοι τους.

Αποτελέσματα υιοθεσίας:

ΑΚ 1561

• Διακόπτεται κάθε δεσμός ανηλίκου με την φυσική οικογένεια. Εκτός από την περί κωλύματος γάμου άρθρων
• Στην περίπτωση που υιοθετούνται δύο παιδιά, μεταξύ τους δημιουργείται συγγένεια που υπάρχει μεταξύ αδελφών.
• Εντάσσεται στην νέα οικογένεια του.
• Θεωρείται σαν να ήταν τέκνο γεννημένο σε γάμο και έχει όλες τις υποχρεώσεις και δικαιώματα.

Λύση Υιοθεσίας:

Αυτοδίκαιη  ΑΚ 1576  Αν υπάρχει παράνομη τέλεση γάμου.

Δικαστική  ΑΚ 1571  Όταν υπάρχει αφαίρεση γονικής μέριμνας

Συναινετική  ΑΚ 1573  Όταν υπάρχει κοινή συμφωνία για λύση της υιοθεσίας με αίτηση στο δικαστήριο. Πρέπει να υιοθεσία να έχει διαρκέσει τουλάχιστον 1 χρόνο.

ΑΚ 1578 Α  Ανασύσταση υιοθεσίας:

• συγγνώμη
• έκλειψη λόγου της λύσης

ΑΚ 1579  Υιοθεσία ενηλίκου

Επιτρέπεται μόνο όταν ο υιοθετημένος είναι συγγενής ως και τον τέταρτο βαθμό εξ αίματος ή εξ αγχιστείας αυτού που υιοθετεί.