Η επίδραση του διαζυγίου στον ψυχισμό του παιδιού
Στεφανάτος Χαράλαμπος , Ψυχολόγος Msc (τηλ. 6973948675)
Οι έρευνες των τελευταίων δέκα χρόνων, χρησιμοποιώντας περισσότερο εξελιγμένη μεθοδολογία, δείχνουν ότι παρά το γεγονός πως τα παιδιά χωρισμένων γονέων έχουν μεγαλύτερα προβλήματα προσαρμοστικότητας από αυτά των ακαίρεων οικογενειών, οι διαφορές είναι λιγότερο ξεκάθαρες από ότι έδειχναν παλιότερες έρευνες. Παρόλο που οι πιο πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά χωρισμένων γονέων προσαρμόζονται καλύτερα από ότι πιστεύαν οι επιστήμονες παλιότερα είναι γεγονός ότι τα παιδιά αυτά έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν προβλήματα προσαρμοστικότητας, αν και ομολογουμένως είναι συχνά δύσκολο να απομονοθούν οι αναρίθμητοι παράγοντες που μπορεί να επηρρεάσουν ένα παιδί που βιώνει την εμπειρία ενός διαζυγίου και κατά συνέπεια να μελετηθούν πιο διεξοδικά. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά χωρισμένων γονέων συχνά βιώνουν μικρότερη οικονομική σταθερότητα, παρουσιάζουν περισσότερες πιθανότητες να κάνουν εκτεταμένη χρήση αλκοόλ και να καπνίζουν, να έχουν χειρότερες επιδόσεις στο σχολείο, και μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας στη μετέπειτα ενήλικη ζωή τους, αν και το τελευταίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις χαμηλές επιδόσεις τους στο σχολείο. Παράγοντες που μπορεί να επηρρεάσουν την ικανότητα του παιδιού να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται μετά το διαζύγιο είναι η ηλικία του παιδιού, το χρονικό διάστημα που πέρασε από το διαζύγιο, η οικονομική ασφάλεια, το είδος και το μέγεθος της γονικής διαμάχης και ο τρόπος που αντιμετωπίζεται το παιδί από τους γονείς του. Πολύ σημαντικό είναι το γεγονός ότι στο 50% των περιπτώσεων παιδιών που παρουσίασαν προβλήματα προσαρμοστικότητας, τα οικονομικά προβλήματα έπαιξαν τον πιο σημαντικό ρόλο.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω η γονική διαμάχη διαδραματίζει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στην προσαρμογή του παιδιού μετά το διαζύγιο. Η χρόνιες άλυτες διαμάχες μεταξύ των γονέων έχουν συνδεθεί με μεγαλύτερη συναισθηματική ανασφάλεια για τα παιδιά. Αντιθέτως, όταν οι γονείς λύνουν τις διαφορές τους με διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς αντί να χρησιμοποιούν φραστικές επιθέσεις, ο φόβος, η ανησυχία και τα άλλα συμπτώματα που μπορεί να προκαλέσει το διαζύγιο σε ένα παιδί μειώνονται.
Μάλιστα οι έρευνες δείχνουν ότι οι οικογενειακές διαμάχες κατά τη διάρκεια του γάμου έχουν μεγαλύτερη επίπτωση στον ψυχισμό του παιδιού από ότι οι διαμάχες κατά τη διάρκεια ή μετά το διαζύγιο. Πιο συγκεκριμένα, η συχνότητα και η σοβαρότητα των καυγάδων φαίνεται να διαδραματίζουν σοβαρό ρόλο. Για παράδειγμα, τα παιδιά που ζουν σε οικογένειες όπου υπάρχουν έντονες και συχνές διαμάχες είναι πιο πιθανό να έχουν προβλήματα στο σχολείο και προβλήματα συμπεριφοράς γενικότερα, συμπεριλαμβανομένων: ανυπακοή, επιθετικότητα, χαμηλή αυτοπεποίθηση, αντικοινωνική συμπεριφορά και κατάθλιψη. Αλλά και οι ενήλικες που μεγάλωσαν σε περιβάλλον με συχνές οικογενειακές διαμάχες έχουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν κατάθλιψη και άλλες ψυχικές διαταραχές σε σύγκριση με αυτούς που μεγάλωσαν σε πιο υγειές οικογενειακό περιβάλλον. Επιπλέον, οι γονείς που μαλώνουν έντονα και συχνά είναι λιγότερο τρυφεροί απέναντι στα παιδιά τους, συχνά τα αγνούν, είναι περισσότερο αυστηροί σε θέματα πειθαρχίας, είναι πιο πιθανό να μην αναλάβουν ενεργό ρόλο στην ανατροφή τους, και παρουσιάζουν συχνότερα κατάθλιψη. Κάποιοι τρόποι για να προστατευτούν τα παιδιά που μεγαλώνουν σε οικογενειακό περιβάλλον με έντονους και συχνούς καυγάδες μεταξύ των γονέων συμπεριλαμβάνουν μία καλή σχέση με έναν από τους δύο γονείς ή κάποιο κοντινό μέλος της οικογένειας που έχει ενεργό ρόλο στην ανατροφή του, η συμπαράσταση από τα αδέρφια και τους συνομίλικους, και η γονική στρογή.
Στην περίπτωση που οι διαμάχες αυτές ή άλλοι λόγοι οδηγήσουν σε διαζύγιο, έχουν εντοπιστεί κάποιοι παράγοντες που μπορούν να συνεισφέρουν στην ομαλότερη προσαρμογή του παιδιού στη νέα κατάσταση. Πολύ σημαντικό είναι οι γονείς να παρέχουν στο παιδί συναισθηματική συμπαράσταση, να παρακολουθούν τις δραστηριότητές του, να διατηρούν ένα καλό επίπεδο πειθαρχίας, και να έχουν προσδοκίες ανάλογες με την ηλικία του. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να διατηρούν επαφή με τον γονέα που είναι εκτός σπιτιού και να υπάρχει όσο το δυνατόν μικρότερη γονική διαμάχη. Η μικρή γονική διαμάχη μετά το διαζύγιο έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να παρουσιάζουν λιγότερα συναισθηματικά προβλήματα και λιγότερο προβλήματική συμπεριφορά. Όσον αφορά την επαφή με το γονέα που μένει εκτός σπιτιού, και πιο συγκεκριμένα το πατέρα, η ποιότητα των επισκέψεων έχει βρεθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχική υγεία και καλή διάθεση του παιδιού. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά χωρισμένων οικογενειών των οποίων οι πατεράδες βοηθάνε με τα μαθήματα του σχολείου, ακούνε τα προβλήματά τους και τους παρέχουν συναισθηματική στήριξη παρουσιάζουν μικρότερα προβλήματα συμπεριφοράς και έχουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο. Η από κοινού επιμέλεια των παιδιών από τους γονείς έχει ως αποτέλεσμα συχνότερες επισκέψεις από τον πατέρα, καλύτερη οικονομική σταθερότητα για το παιδί και γενικότερα περισσότερο ευτυχισμένα και καλύτερα προσαρμοσμένα παιδιά. Τέλος, σημαντικοί παράγοντες για την καλύτερη προσαρμογή του παιδιού στην κατάσταση που διαμορώνεται μετά το διαζύγιο είναι η ψυχολογική κατάσταση των γονέων και η ποιότητα της σχέσης του γονέα με το παιδί. American Psychological Association.επιμέλεια.Στεφανάτος Χαράλαμπος